Ξύσε, ξύσε… Μαζεύοντας χόρτα στην εξοχή, η κ. Ευαγγελία Λουκίδη, συνταξιούχος 61 χρονών, αισθάνθηκε έντονο κνησμό. Τι συνέβη; Είχαν κολλήσει πάνω της 145 μικροσκοπικά τσιμπούρια, σαν κόκκοι άμμου. Τα μέτρησε ο σύζυγός της, ξεκολλώντας τα. Η φαγούρα εδώ είναι ευεργετική, ένα σημάδι προειδοποίησης κοινό στα ζώα και στους ανθρώπους. Δεν είναι όμως μόνο αυτή η αποστολή της. Στη μύτη προμηνύει κρυολόγημα, ενώ μπορεί επίσης να είναι το πρώτο σύμπτωμα μιας αλλεργίας ή κάποιας σοβαρής ασθένειας. Επιπλέον, το ξύσιμο αποτελεί μέρος της γλώσσας του σώματος. Φανερώνει αμηχανία ή ψέμα, αλλά μπορεί να είναι και μια δικαιολογία για χάδια.
1.500 ανιχνευτές ανά τετραγωνικό εκατοστό δέρματος
Οι ειδικοί ορίζουν τη φαγούρα ως δυσάρεστο δερματικό ερεθισμό που προκαλεί επιτακτική ανάγκη για ξύσιμο. Το δέρμα παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Κάθε τ. εκ. της επιφάνειας του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των βλεννογόνων, περιέχει πάνω από 1.500 εξειδικευμένες νευρικές απολήξεις-δέκτες, τους υποδοχείς. Υπάρχουν διάφοροι τύποι: υποδοχείς πόνου, πίεσης, αφής, θερμότητας ή κίνησης των τριχών. Κάθε απόληξη είναι το ακραίο τμήμα μιας νευρικής οδού, η οποία, σαν τηλεφωνική γραμμή, μεταδίδει το σήμα στα κέντρα του εγκεφάλου. Εδώ καταλήγουν όλα τα μηνύματα, περνώντας πρώτα από έναν ενδιάμεσο σταθμό, το “θάλαμο”, ο οποίος μοιράζει και στέλνει τα μηνύματα στα διάφορα κέντρα του εγκεφαλικού φλοιού. Για παράδειγμα, η φαγούρα καταλήγει στην περιοχή ελέγχου του σώματος, το σωματαισθητικό φλοιό, ο οποίος εντοπίζει την ακριβή προέλευση του σήματος. Καταλήγει επίσης στο κέντρο συντονισμού των κινήσεων, τον κινητικό φλοιό, ο οποίος καθοδηγεί το χέρι. Η αντίδραση είναι αυτόματη και ασυνείδητη: ξυνόμαστε στον ύπνο μας ή όταν απομακρύνουμε μια μύγα. Συχνά η ένταση του ξυσίματος είναι μεγάλη, χρησιμεύοντας στην αύξηση της ροής του αίματος.
“Πράγματι, στο αίμα βρίσκονται τα κύτταρα του συστήματος άμυνας του οργανισμού, τα οποία συσσωρεύονται μαζικά για να περιορίσουν τις ζημιές. Τα έντομα που τρέφονται με αίμα μεταδίδουν παράσιτα, όπως της ελονοσίας και της νόσου του Λάιμ”, εξηγεί ο Τζέισον Νιούμαν, επιδημιολόγος στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Μέχρι πριν από δύο χρόνια, οι ερευνητές πίστευαν ότι η φαγούρα δημιουργείται από τον αδύναμο ερεθισμό των νευρικών απολήξεων στο δέρμα, οι οποίοι είναι υποδοχείς πόνου, και ότι μεταδίδεται βραδύτερα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Πράγματι, ο πόνος μεταδίδεται από δύο δρόμους: έναν αργό κι ένα γρήγορο. “Αν τρυπήσεις το χέρι σου με μια βελόνα, πρώτα νιώθεις μια επώδυνη φαγούρα και μετά από ένα περίπου δευτερόλεπτο νιώθεις ένα ζεστό κύμα πόνου”, εξηγεί ο Χέρμαν Χαντγουέρκερ, φυσιολόγος του πανεπιστημίου Έρλανγκεν-Νίρνμπεργκ στη Γερμανία
Η φαγούρα ταξιδεύει αργά: Μισό μέτρο το δευτερόλεπτο
Ο Χαντγουέρκερ ανακάλυψε ότι ακόμα και η φαγούρα έχει τη δική της νευρική οδό. Είναι η μικρότερη που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, τόσο μικρή που το ερέθισμα φτάνει αργά στον εγκέφαλο – μεταδίδεται μισό μέτρο ανά δευτερόλεπτο, δηλαδή αντιστοιχεί στο ένα εικοστό της ταχύτητας μετάδοσης του πιο γρήγορου πόνου. Επιπλέον, όπως διαπίστωσε ο Χαντγουέρκερ, ορισμένοι υποδοχείς της φαγούρας (πέντε στους οχτώ) είναι ευαίσθητοι και στη θερμότητα. Χάρη σ’ αυτή τη μεικτή ευαισθησία εξηγείται γιατί με τη θερμότητα η φαγούρα γίνεται πιο έντονη, αλλά και γιατί οι πιο ευάλωτες περιοχές του σώματος είναι συνήθως και οι πιο θερμές. Όμως, τι είναι αυτό που πυροδοτεί τους υποδοχείς της φαγούρας που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα; Κυρίως η ισταμίνη, μια χημική ουσία που απελευθερώνεται στο δέρμα από ένα συγκεκριμένο τύπο λευκών αιμοσφαιρίων, με σκοπό τη διαστολή των αγγείων και την εισροή περισσότερου αίματος. Η ίδια ουσία εμπεριέχεται στο υγρό της τσουκνίδας και μοιάζει πολύ με την πρωτεΐνη ενδοπεπτιδάση, η οποία εμπεριέχεται στις σχίζες ενός τζαμαϊκανού φυτού, της Macunia pruriens, κοινώς “φυτό της φαγουρόσκονης”. Η ουσία αυτή μοιάζει επίσης πολύ στο αντιπηκτικό, το οποίο κουνούπια και τσιμπούρια εγχέουν στα θύματά τους για να εμποδίσουν το αίμα να φράξει τις λεπτές προβοσκίδες τους. Γι’ αυτό και τα φάρμακα κατά της φαγούρας ονομάζονται αντιισταμινικά.
Εντελώς διαφορετική είναι η φαγούρα που προκαλεί το άγγιγμα ενός φτερού στο δέρμα. Δεν πρόκειται για πραγματική φαγούρα, αν και προκαλεί ξύσιμο. Διεγείρει τις νευρικές ίνες που τυλίγουν τις ρίζες των τριχών και ανιχνεύουν τις κινήσεις τους. Για να το διαπιστώσετε μπορείτε να πάρετε μια πλαστική χτένα, να την τρίψετε σ’ ένα μάλλινο ύφασμα και, αφού φορτιστεί με ηλεκτροστατική ενέργεια, να την περάσετε σε μικρή απόσταση πάνω από το βραχίονά σας. Το ηλεκτρικό φορτίο θα μετακινήσει τις τρίχες του δέρματος, αφού διεγείρει τις νευρικές ίνες. Ακόμα και η έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς προκαλεί φαγούρα. Μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος όταν βγάζει ένα σκούφο ή κάποιο στενό ρούχο. Μπορεί όμως και να προκληθεί από την αυξημένη ροή του αίματος, ύστερα από υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Η φαγούρα, και στις δύο περιπτώσεις, προέρχεται από μικροσκοπικές νευρικές ίνες που αναρριχώνται στις τρίχες όπως ο κισσός στο δέντρο. Οι ίνες τεντώνονται κάθε φορά που αλλάζει η φορά του τριχωτού και όταν η ροή του αίματος αυξάνεται ή μειώνεται. Αν μειωθεί η ποσότητα του αίματος στα αγγεία, μειώνεται η οξυγόνωση των ιστών και το ξύσιμο χρησιμεύει στην αύξηση της ροής του αίματος
Διαβήτης, αναιμία και νευρικές παθήσεις δημιουργούν φαγούρα
Συχνά η φαγούρα είναι το πρώτο σύμπτωμα μιας ασθένειας. “Κάποιων όγκων, όπως της νόσου του Χόντγκιν και του λεμφοκυττάρου Τ”, εξηγεί η Μαίρη Λ. Τζόνσον, καθηγήτρια δερματολογίας στο πανεπιστήμιο του Γέιλ στο Κονέκτικατ. “Αν η φαγούρα οφείλεται σε ζεστό νερό και διαρκεί 15-30 λεπτά, μπορεί να σημαίνει πολυκυτταραιμία, μια ασθένεια κατά την οποία αυξάνονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια και η αιμοσφαιρίνη”. Μπορεί όμως να οφείλεται και σε πιο συνηθισμένες ασθένειες, όπως οι πέτρες στη χοληδόχο κύστη, ο διαβήτης, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ο υπερθυρεοειδισμός, η αναιμία, ο έρπης ζωστήρας ή, ακόμα, η ψώρα, ένα παράσιτο που αναπτύσσεται στις πτυχώσεις του σώματος. Επειδή η φαγούρα υποδηλώνει και τέτοιου είδους μολύνσεις, είναι φρονιμότερο να μην ξύνεται κανείς δημοσίως. Όμως πολλές φορές ξεχνιόμαστε. “Όταν ετοιμάζεται να πει κάποιος ψέματα, ακόμα και στους πιο επιτήδειους ψεύτες, παρατηρείται μια μικρή αύξηση της πίεσης”, εξηγεί ο ανθρωπολόγος Ντέσμοντ Μόρις, συγγραφέας του έργου Ο Άνθρωπος και οι Χειρονομίες του. Αυτό δημιουργεί μικρές κινήσεις που επηρεάζουν την ευαίσθητη βλεννογόνο στο εσωτερικό της μύτης, προκαλώντας μια ανεπαίσθητη φαγούρα που προσελκύει το χέρι μας. Αντίθετα, το ξύσιμο του κεφαλιού είναι μια κίνηση αποσπασματική, που φανερώνει εσωτερική πάλη, αμηχανία ή ένταση”.
πηγη
http://www.focusmag.gr