Ευάγγελος Φιλόπουλος
Ο στόμαχος (κοινώς: το στομάχι) είναι η συνέχεια του οισοφάγου και αποτελεί έναν ευρύχωρο σάκο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η διεργασία της κατάτμησης και της χημικής εξεργασίας της τροφής. Αφού η τροφή λάβει τη μορφή «χυλού» περνάει από τον πυλωρό, το περιφερικό άκρο του στομαχιού, στο 12δάκτυλο και στη συνέχεια στο υπόλοιπο λεπτό έντερο. Εκεί θα κατατμηθεί περαιτέρω και θα απορροφηθούν οι θρεπτικές για τον οργανισμό ουσίες.
Όταν το στομάχι έχει μέτρια πλήρωση, τότε το μήκος του είναι περίπου 25 – 30 εκ. και το πλάτος του 9- 10 εκ. Η ποσότητα τροφής που μπορεί να χωρέσει το στομάχι ποικίλει από 500 έως 2.500 γραμμάρια.
Για ανατομικούς, λειτουργικούς και παθο-φυσιολογικούς λόγους το στομάχι χωρίζεται σε τρεις επιμέρους περιοχές: στο θόλο, το σώμα και το πυλωρικό άντρο.
Επιδημιολογικά στοιχεία
Από επιδημιολογικής άποψης ο καρκίνος του στομάχου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούσε τον πρώτο σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνο στον άνθρωπο, με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όμως, άρχισε μία σταδιακή μείωση της συχνότητας εμφάνισής του, η οποία έλαβε σημαντικές διαστάσεις το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, έτσι που στις ημέρες μας στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες να είναι ο 9ος σε συχνότητα εμφάνισης στους άνδρες και ο 14ος στις γυναίκες. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία η συνολική μείωση στις αναπτυγμένες χώρες από το 1930 ως τις ημέρες μας έχει φτάσει το 73%. Στον υπόλοιπο όμως κόσμο, η νόσος εξακολουθεί να είναι διαδεδομένη, έτσι σε παγκόσμια κλίμακα βρίσκεται στη δεύτερη θέση μετά τον καρκίνο του πνεύμονα.
Αυτή η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιδημιολογική πορεία του καρκίνου του στομάχου μέσα στο χρόνο έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων, καθώς ο εντοπισμός των αιτιών που την προκάλεσαν θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της καρκινογένεσης και του τρόπου αντιμετώπισής της.
Οι περισσότεροι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτή η σημαντική πτώση της συχνότητας εμφάνισης του συγκεκριμένου καρκίνου στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης θα πρέπει να αποδοθεί στην αλλαγή του τρόπου συντήρησης των τροφίμων και ιδιαίτερα στην ευρεία διάδοση και χρησιμοποίηση των ψυγείων, τα οποία κατέστησαν άχρηστες παλαιότερες πρακτικές, ιδίως εκείνες που στηριζόντουσαν στη χρησιμοποίηση ως συντηρητικού του αλατιού (παστά). Επίσης και οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (π.χ. κατανάλωση μεγαλύτερων ποσοτήτων φρέσκων φρούτων και λαχανικών), αλλά και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες πρέπει να έχουν συμβάλει σ’ αυτή την εξέλιξη.
Το σημαντικό ρόλο της διατροφής στην καρκινογένεση ενισχύει και το γεγονός πως μεταξύ των διαφόρων γεωγραφικών περιοχών του κόσμου ( όπου επικρατούν και διαφορετικές διατροφικές συνήθειες) παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις σ’ ότι αφορά τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Για παράδειγμα, αυτή είναι πολύ μεγάλη στην Ιαπωνία και σε ορισμένες περιοχές της Μέσης Ανατολής (όπου και η κατανάλωση παστών κρεάτων και ψαριών είναι διαδεδομένη), και μικρή στην Αυστραλία.
Η μετακίνηση πληθυσμών από περιοχές με μεγάλη επίπτωση της νόσου σε άλλες με μικρότερη, συνοδεύτηκε από μία σταδιακή μείωση και της συχνότητας εμφάνισης της νόσου στις συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες. Ταυτόχρονα, όμως, η σχετική επιδημιολογική έρευνα ανέδειξε τη μεγάλη σημασία που έχουν οι διαιτητικές συνήθειες τα πρώτα χρόνια της ζωής των ανθρώπων.
Από την άλλη πλευρά, συγκρίνοντας την πρώτη με τη δεύτερη γενιά μεταναστών, προέκυψε πως και άλλοι παράγοντες πέρα από τη διατροφή, όπως περιβαλλοντικοί ή πολιτισμικοί, θα πρέπει να εμπλέκονται στην διαδικασία εμφάνισης ή όχι καρκίνου του στομάχου. Το ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια.
Ενώ, όμως, στις δυτικές χώρες η μείωση στη συχνότητα εμφάνισης της νόσου είναι σημαντική, κάτι αντίστοιχο δεν παρατηρήθηκε και για τη θνητότητά της, δηλ. για το ποσοστό των ασθενών που υποκύπτουν εξ’ αιτίας της. Σε γενικές γραμμές η πρόγνωση των ασθενών με καρκίνο του στομάχου έχει ελάχιστα βελτιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή η δυσμενής κατάσταση αποδίδεται τόσο στην καθυστερημένη διάγνωση της νόσου, όσο και στην ιδιαίτερη βιολογική συμπεριφορά της.
Με βάση τις στατιστικές από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, ο καρκίνος του στομάχου αποτελεί τον 6ο σε συχνότητα θανάτων καρκίνο στους άνδρες και τον 8ο στις γυναίκες.
Οι άνδρες φαίνεται να προσβάλλονται συχνότερα απ’ ότι οι γυναίκες, περίπου σε διπλάσια συχνότητα.
Μία ενδιαφέρουσα επιδημιολογική παρατήρηση αφορά το γεγονός ότι ενώ παλαιότερα η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων εντοπιζόντουσαν στην περιφερική περιοχή του στομάχου (στο άντρο), τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει μία σταδιακή αύξηση του αριθμού των καρκίνων που εντοπίζονται σε κεντρικότερα σημεία. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα από Ευρώπη και Η.Π.Α. οι μισές πλέον περιπτώσεις καρκίνων αφορούν εντοπίσεις στο σώμα και στην περιοχή του στομάχου κοντά στην ένωση του οργάνου με τον οισοφάγο ( στο θόλο και στην καρδία). Η εξήγηση γι’ αυτή την τάση δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί με ακρίβεια. Από τα υπάρχοντα στοιχεία ενοχοποιούνται η παχυσαρκία, η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και το κάπνισμα. Όποια, όμως, και να είναι η αιτία, η εξέλιξη αυτή δεν είναι ευνοϊκή, στο βαθμό που οι κεντρικότερα εντοπιζόμενοι καρκίνοι τείνουν να έχουν μία πιο επιθετική βιολογική συμπεριφορά.
Ιστολογικός τύπος
Το μεγαλύτερο ποσοστό των κακοήθων νεοπλασιών του στομάχου (το 95%) είναι αδενοκαρκινώματα, δηλ. καρκίνοι που ξεκινούν από τα κύτταρα των αδένων στο εσωτερικό τοίχωμα του στομάχου. Οι άλλου τύπου κακοήθειες του στομάχου είναι εξαιρετικά σπάνιες.
Τα αδενοκαρκινώματα εμφανίζονται με δύο μορφές, τον καρκίνο εντερικού τύπου και τον καρκίνο διάχυτου τύπου, οι οποίες έχουν σημαντικές μεταξύ τους διαφορές,.
Ο εντερικός τύπος είναι συχνότερος στους άνδρες, προτιμά τις μεγάλες ηλικίες και η εμφάνισή του αποδίδεται στην επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. Επίσης, εμφανίζεται σε προϋπάρχουσες αλλοιώσεις του βλεννογόνου του στομάχου, όπως είναι η ατροφία ή η εντερική δυσπλασία, που θεωρούνται ως προκαρκινωματώδεις καταστάσεις.
Από την άλλη, ο διάχυτος τύπος προσβάλλει άτομα νεότερης ηλικίας, χωρίς να δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση για κάποιο από τα δύο φύλλα. Δεν φαίνεται να προέρχεται από προκαρκινωματώδεις καταστάσεις, εκτιμάται δε πως η γενετική προδιάθεση επηρεάζει εντονότερα τη δημιουργία του.
Παράγοντες κινδύνου
1. Η δίαιτα
Η δίαιτα πλούσια σε αλάτι και η κατανάλωση υψηλών ποσοτήτων συντηρημένων τροφών, τουρσιών και παστών έχει ενοχοποιηθεί από πληθώρα ερευνών ως ο βασικός παράγοντας που ευνοεί την καρκινογένεση και εξηγεί την αυξημένη συχνότητα καρκίνου σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας. Η υψηλή περιεκτικότητα νιτροζαμινών και νιτρωδών σε τρόφιμα που συντηρούνται μ’ αυτούς τους τρόπους ενοχοποιείται για τη συγκεκριμένη δράση.
Σχετικό μ’ αυτό το θέμα είναι και η εκτίμηση για το ρόλο των νιτρικών που εμπεριέχονται στο πόσιμο νερό. Ιδιαίτερα επικίνδυνο μπορεί να είναι το νερό των πηγαδιών ή φρεατίων που δεν έχει ελεγχθεί. Για το θέμα έχει εκδώσει αυστηρές οδηγίες η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία αναφέρονται και ποιες είναι οι επιτρεπόμενες περιεκτικότητες των πόσιμων υδάτων σε νιτρικά.
Επίσης η κατανάλωση καπνιστών τροφίμων ή κρέατος ψημένου στα κάρβουνα (δηλ. η κατανάλωση τροφών στην παρασκευή των οποίων μπορεί να έχουν σχηματιστεί πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες) φαίνεται να συμβάλλει στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του στομάχου.
Παρ’ όλο που η κατανάλωση οινοπνεύματος σχετίζεται με την εμφάνιση αρκετών καρκίνων στα διάφορα όργανα του γαστρεντερικού συστήματος, δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος με βεβαιότητα ότι το ίδιο ισχύει και για τον καρκίνο του στομάχου.
2. Η ηλικία
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως ο καρκίνος του στομάχου είναι πάθηση που είναι συχνή σε ηλικιωμένα άτομα. Η έβδομη δεκαετία της ζωής είναι αυτή στην οποία παρατηρούνται τα περισσότερα περιστατικά καρκίνου στο στομάχι.
3. Η τοπική λοίμωξη (Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και οι ιοί)
Ενώ παλαιότερα η δημιουργία έλκους στο στομάχι αποδίδονταν στο στρες, στην αδυναμία του βλεννογόνου να προστατευθεί από την οξύτητα ή στην υπερβολική οξύτητα του γαστρικού υγρού, σήμερα γνωρίζουμε ότι υπάρχει λοιμογόνος παράγοντας που ευθύνεται γι’ αυτό, το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
Η διαπίστωση της ύπαρξης του ελικοβακτηριδίου και σε πάρα πολλά καρκινώματα του στομάχου έχει οδηγήσει αρκετούς επιστήμονες στην εκτίμηση ότι το συγκεκριμένο μικρόβιο μπορεί να αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα της νόσου. Μάλιστα στις Η.Π.Α. το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θεωρείται ως καρκινογόνος παράγοντας πρώτης τάξεως. Από την άλλη πλευρά, όμως, πολλές έρευνες έχουν δείξει πως δεν αρκεί από μόνη της η λοίμωξη με το ελικοβακτηρίδιο για να προκληθεί καρκίνος. Εκτιμάται πως σε ορισμένες περιπτώσεις, κάτω από άγνωστες προς το παρόν συνθήκες και προϋποθέσεις, η λοίμωξη με το ελικοβακτηρίδο του πυλωρού μπορεί να πυροδοτεί ή να προάγει την καρκινογόνο εξέλιξη, της οποίας η αιτιολογία θα πρέπει να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες.
Γι’ αυτό το λόγο η διαπίστωση της ύπαρξης του ελικοβακτηριδίου στο στομάχι δεν πρέπει αυτόματα να οδηγεί σε θεραπεία εκρίζωσης του, με το σκεπτικό ότι έτσι μπορεί να προλάβουμε τη δημιουργία του καρκίνου στο στόμαχο. Η θεραπεία κατά του ελικοβακτηριδίου είναι επιβεβλημένη και πρέπει να χορηγείται σε πάσχοντες με συμπτωματολογία δυσπεψίας ή έλκους.
Υποψίες για καρκινογόνο δράση έχουν αποδοθεί και στον συνήθη απ’ άλλες κακοήθειες ύποπτο λοιμογόνο παράγοντα, τον ιό Epstein-Barr.
4. Η ατροφική γαστρίτιδα, η κακοήθης αναιμία και οι γαστρικοί πολύποδες
Η ατροφική γαστρίτιδα και η κακοήθης αναιμία αποτελούν καταστάσεις όπου παρατηρείται ατροφία των αδένων και του βλεννογόνου του στομάχου και γι’ αυτό παράγεται λιγότερο γαστρικό υγρό. Στην κακοήθη αναιμία οι αλλοιώσεις οδηγούν στη μικρότερη παραγωγή μιας ουσίας που παράγει αποκλειστικά το στομάχι και η οποία βοηθά στην απορρόφηση από τις τροφές της βιταμίνης Β12, η οποία είναι απαραίτητη για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Αυτές οι συνθήκες, όπου ο βλεννογόνος είναι αλλοιωμένος και ευαίσθητος ευνοούν την ανάπτυξη του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Ο συνδυασμός ατροφίας και φλεγμονής θεωρείται από πολλούς ερευνητές ικανός, αν υφίσταται για αρκετό χρόνο, να οδηγήσει σε ορισμένες περιπτώσεις στη δημιουργία καρκίνου του στομάχου. Μία άλλη εξήγηση της προαγωγής της καρκινογένεσης σ’ αυτές τις καταστάσεις και μ’ αυτό το μηχανισμό είναι αυτή που εμπλέκει την αποδόμηση μεγάλων ποσοτήτων νιτρικών ενώσεων, εξ’ αιτίας της ευκολότερης ανάπτυξης βακτηριδίων στον αλλοιωμένο βλεννογόνο που υπάρχει στην ατροφική γαστρίτιδα.
Η παρουσία πολυπόδων στο στομάχι πρέπει να παρακολουθείται, γιατί ορισμένοι εξ’ αυτών, οι αδενωματώδεις, μπορούν αν είναι μεγαλύτεροι από τα 2 εκ. να εξαλλαγούν σε καρκίνο.
5. Το ιστορικό μερικής αφαίρεσης του στομάχου (υφολικής γαστρεκτομής)
Η αφαίρεση τμήματος του στομάχου (μερική γαστρεκτομή) ήταν παλαιότερα μία συνηθισμένη μέθοδος αντιμετώπισης του έλκους του στομάχου ή των επιπλοκών του. Το τμήμα του στομάχου που παρέμεινε συνδεότανε με καινούργιο άνοιγμα και ραφές (αναστόμωση) με το έντερο.
Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που παλαιότερα είχαν υποβληθεί σε μερική γαστρεκτομή είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του στομάχου στα επόμενα χρόνια, απ’ ότι όσοι δεν είχαν υποβληθεί σε παρόμοια επέμβαση. Η εμφάνιση του καρκίνου σ΄ αυτές τις περιπτώσεις συμβαίνει μετά παρέλευση 15ετίας από την εγχείρηση.
Για την καρκινογένεση μέσω αυτού του μηχανισμού έχει ενοχοποιηθεί η εισροή εντερικού υγρού (που περιέχει χολή και παγκρεατικά υγρά) στο στομάχι, κάτι που δεν συμβαίνει όταν το στομάχι είναι ακέραιο και επομένως λειτουργεί ο ειδικός βαλβιδικός μηχανισμός στο σημείο ένωσης του στομάχου με το 12δάκτυλο.
6. Γενετικοί παράγοντες
Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του στομάχου φαίνεται να εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Το οικογενειακό ιστορικό αφορά πρώτου βαθμού συγγενείς (γονείς, παιδιά, δίδυμους αδελφούς). Αυξημένα ποσοστά εμφάνισης της νόσου παρατηρούνται, για άγνωστο λόγο, και σε άτομα με ομάδα αίματος τύπου Α.
Ένα σπάνιο οικογενές σύνδρομο, το σύνδρομο Peutz- Jeghers φαίνεται να αυξάνει την πιθανότητα οι πάσχοντες να εμφανίσουν καρκίνο του στομάχου.
7. Η ιονίζουσα ακτινοβολία
Με βάση τα στοιχεία από τα θύματα της ατομικής βόμβας και ασθενών που είχαν υποβληθεί σε ακτινοβολία οργάνων πλησίον του στομάχου (π.χ. σπονδυλική στήλη) φαίνεται πως η ιονίζουσα ακτινοβολία αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου σ’ αυτό το όργανο.
Σημεία και συμπτώματα
Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία απ’ όλες τις χώρες ο καρκίνος του στομάχου στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων διαγιγνώσκεται όταν βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα, όπου σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις η διάγνωση της νόσου γίνεται σε προχωρημένο στάδιο στο 75% των ασθενών εκτιμήσεις (11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ογκολόγων Παθολόγων- 2002).
Ο λόγος γι’ αυτή την καθυστέρηση είναι το γεγονός ότι η πάθηση δεν προκαλεί στα αρχικά στάδια της ανησυχητικά ή θορυβώδη συμπτώματα και σημεία. Ένας ελαφρός πόνος στο άνω μέρος της κοιλιάς μετά το φαγητό είναι κάτι το συνηθισμένο. Αυτός αποδίδεται συχνότατα στο «βαρύ» φαγητό ή στη «γαστρίτιδα» που από χρόνια συντροφεύει πολλούς ανθρώπους. Τέτοιου είδους εξηγήσεις κρατούν τους πάσχοντες για πολύ καιρό μακριά από το γιατρό. Εξ’ άλλου η μη μεγάλη ένταση και η συχνή μεσολάβηση χρονικών διαστημάτων που ο πόνος δεν γίνεται αισθητός αποτελούν επιπλέον αιτίες που οι πάσχοντες δεν ανησυχούν.
Επιπρόσθετα, το στομάχι βρίσκεται μέσα στην κοιλιά, περιτυλιγμένο – κατά κάποιο τρόπο- από άλλα όργανα, αλλά και από το παχύ στρώμα των κοιλιακών τοιχωμάτων. Έτσι, ένας όγκος που αναπτύσσεται σ’ αυτό το όργανο μέχρι να γίνει αντιληπτός θα πρέπει να έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Τελικά, όταν ο καρκίνος του στομάχου γίνεται αντιληπτός με τη ψηλάφηση ή με την όραση, τότε είναι πια τόσο μεγάλος και προχωρημένος, ώστε κατά κανόνα να μη επιδέχεται πλέον ριζική χειρουργική θεραπεία.
Τα κύρια συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς με καρκίνο στο στομάχι είναι:
Ασαφή ενοχλήματα στη μεσότητα της άνω κοιλίας (στο επιγάστριο)
Τέτοια συμπτώματα είναι ο πόνος μετά το φαγητό, το αίσθημα φουσκώματος, το αίσθημα καύσου και η τάση εμετού ή ναυτίας
Η απώλεια βάρους. Θεωρείται ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα στις περιπτώσεις καρκίνου του στομάχου, αλλά δυστυχώς δεν εμφανίζεται σε πρώιμα στάδια της νόσου
Η ανορεξία
Η κόπωση
Η δυσφαγία, δηλ. η δυσκολία, τη στιγμή της κατάποσης της τροφής (αποτελεί σύμπτωμα καρκίνου στην περιοχή κοντά στον οισοφάγο)
Αιμορραγία, είτε με την μορφή της αφανούς, είτε ως αιματέμεση, δηλ. αιμορραγία που φανερώνεται με εμετό
Ο εμετός, όταν ο καρκίνος είναι κοντά στην έξοδο του στομαχιού, στο πυλωρικό στόμιο, και το φράζει
Επίσης σε προχωρημένα στάδια ο καρκίνος του στομάχου δίνει συμπτώματα και κλινικά σημεία από την επέκτασή του σε άλλα όργανα, όπως π.χ απόφραξη του εντέρου, ίκτερος κ.α.
Τέλος, δεν θα πρέπει να αγνοούμε ότι σε αρκετές περιπτώσεις ο καρκίνος στο στομάχι δεν προκαλεί κάποιο αξιόλογο σύμπτωμα, μέχρις ότου λάβει μεγάλες διαστάσεις.
Η διάγνωση
Την υποψία για ύπαρξη της νόσου μπορεί να θέσει ο γιατρός από το ιστορικό που θα του αναφέρει ο ασθενής και από τα αποτελέσματα της κλινικής εξέτασης που θα πραγματοποιήσει. Την υποψία θα ενισχύσουν μία σειρά από εξετάσεις και τη διάγνωση θα θέσει με βεβαιότητα μόνο η βιοψία.
Από τις παρακλινικές εξετάσεις οι πλέον χρήσιμες είναι:
Η ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση)
Πρόκειται για μία εξέταση όπου ένας ειδικός οπτικός εύκαμπτος σωλήνας (γαστροσκόπιο) προωθείται από το στόμα στο στομάχι. Δια μέσου του γαστροσκοπίου ο γιατρός μπορεί να δει το εσωτερικό του στομάχου. Η γαστροσκόπηση γίνεται στα ειδικά ιατρεία και δεν απαιτεί νοσηλεία του ασθενούς, ούτε νάρκωση.
Η ενδοσκόπηση έχει πλέον καθιερωθεί ως εξέταση ρουτίνας για τις παθήσεις του οισοφάγου και του στομάχου. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο γιατρός μπορεί να πάρει αντιπροσωπευτικά δείγματα από κάποια βλάβη που εντόπισε και να τα στείλει για εξέταση στο παθολογοανατομικό εργαστήριο (βιοψία).
Τα τελευταία χρόνια μπορεί δια μέσου του γαστροσκοπίου να γίνει και εξέταση με υπέρηχους, γεγονός που μπορεί να δώσει πρόσθετες πληροφορίες στους θεράποντες ιατρούς.
Η ακτινογραφία του στομάχου
Καθώς το τοίχωμα του στομάχου δεν απορροφά τις ακτίνες που εκπέμπουν τα ακτινολογικά μηχανήματα, η απεικόνισή του μπορεί να γίνει μόνο αν ο ασθενής καταπιεί κάποια ειδική ουσία η οποία θα διαθέτει αυτή την ιδιότητα (δηλ. θα αποτελεί το σκιαγραφικό μέσο). Η ουσία αυτή είναι συνήθως το βάριο και έχει τη μορφή υγρού, το οποίο ο εξεταζόμενος καταπίνει στην αρχή της διαδικασίας της εξέτασης. Η ακτινογραφία του στομάχου μετά από λήψη βαρυούχου γεύματος δίνει αξιόπιστες πληροφορίες για τις παθήσεις του στομάχου. Η απεικόνιση του καρκίνου έχει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, γεγονός που επιτρέπει να τεθεί με μεγάλη βεβαιότητα η διάγνωση της νόσου.
Τόσο η ενδοσκόπηση, όσο και η ακτινογραφία του στομάχου αποτελούν χρήσιμες και συχνά αλληλοσυμπληρούμενες εξετάσεις.
Η αξονική και μαγνητική τομογραφία
Αποτελούν χρήσιμες απεικονιστικές μεθόδους, χωρίς όμως να αποτελούν εξετάσεις πρώτης επιλογής για τη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου. Και οι δύο εξετάσεις (πολύ περισσότερο, όμως, η πρώτη) είναι χρήσιμες για την περαιτέρω διευκρίνιση ορισμένων δεδομένων πριν το ξεκίνημα της θεραπείας.
Όταν το ζητούμενο είναι ο έλεγχος του στομάχου για πιθανή ύπαρξη καρκίνου οι δύο συγκεκριμένες εξετάσεις δεν πρέπει να γίνονται πριν γίνουν η γαστροσκόπηση και η ακτινογραφία στομάχου.
Οι καρκινικοί δείκτες
Μία συνηθισμένη άσκοπη και συχνά επικίνδυνη πρακτική είναι να εξετάζονται άνθρωποι για το αν έχουν αυξημένες τιμές κάποιου καρκινικού δείκτη στο αίμα. Αποτελεί άσκοπη και συχνά ιατρικά λανθασμένη τακτική, γιατί εκτός από την περίπτωση του PSA δεν υπάρχει κανείς καρκινικός δείκτης που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου. Οι κυριότεροι λόγοι γι’ αυτό είναι ότι συχνά οι δείκτες είναι αυξημένοι χωρίς να υπάρχει κακοήθεια, ενώ από την άλλη συχνά υπάρχει κακοήθεια και ο αντίστοιχος καρκινικός δείκτης είναι φυσιολογικός.
Οι καρκινικοί δείκτες, όταν είναι αυξημένοι, είναι χρήσιμοι για την μεταθεραπευτική παρακολούθηση των ασθενών.
Ο καρκινικός δείκτης που σχετίζεται περισσότερο με τον καρκίνο του στομάχου είναι το καρκινο- εμβρυϊκό αντιγόνο (CEA), το οποίο βρίσκεται αυξημένο μόνο στο 1/3 των περιπτώσεων.
Η έγκαιρη διάγνωση
Η εφαρμογή ευρέων πληθυσμιακών ελέγχων για την ανακάλυψη του καρκίνου στα προ της εμφάνισης συμπτωμάτων στάδια (screening) έχει δώσει θετικά αποτελέσματα, όταν εφαρμόζεται σε περιοχές, όπου ο συγκεκριμένος καρκίνος είναι πολύ συχνός. Αυτό έδειξαν οι σχετικές έρευνες που έγινα στην Ιαπωνία.
Ως μέσο εξέτασης του πληθυσμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ακτινογραφία του στομάχου μετά λήψη βαριούχου γεύματος ή η γαστροσκόπηση.
Με τον πληθυσμιακό έλεγχο έγινε κατορθωτό να αυξηθεί το ποσοστό των ατόμων στους οποίους η νόσος διαγιγνώσκεται στις πολύ αρχικές μορφές της, ως πρώιμος γαστρικός καρκίνος (early gastric cancer), ο οποίος είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ιάσιμος μετά από χειρουργική θεραπεία.
Τα αποτελέσματα του πληθυσμιακού ελέγχου σε μη ενδημικές περιοχές της νόσου δεν ήταν τόσο ικανοποιητικά, τόσο σ’ ότι αφορά την προσέλκυση των πολιτών, όσο και στην αξιολόγηση της σχέσης κόστους – οφέλους.
Πότε να επισκεφτεί κάποιος το γιατρό
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως τα συμπτώματα του καρκίνου του στομάχου δεν είναι ιδιαίτερα θορυβώδη ή έντονα. Συχνά αποδίδονται σε κάποιας μορφής γαστρίτιδας και αυτό δεν είναι απλή . λαϊκή, αντίληψη, αλλά πραγματικότητα, αφού τέτοιου είδους καταστάσεις είναι πολύ συνήθεις στους ανθρώπους, ιδίως όσο αυξάνεται η ηλικία τους.
Η εμφάνιση για πρώτη φορά συμπτωμάτων δυσπεψίας σ’ ένα μεσήλικα, τα οποία διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες, θα πρέπει να τον οδηγήσει στο γιατρό για περαιτέρω διερεύνησή τους. Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να φοβίζει, καθώς στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων η διερεύνηση θα δείξει την ύπαρξη κάποιας καλοήθους πάθησης.
Αλλά και αν τα συμπτώματα υπήρχαν και συνεχίζουν, η διερεύνησή τους εκ νέου, μετά την ηλικία των 45 ετών θα βοηθήσει να αποσαφηνιστεί η φύση τους.
Τα άτομα που είχαν υποστεί προ ετών αφαίρεση τμήματος του στομάχου, όπως επίσης τα άτομα με ατροφική γαστρίτιδα ή πολύποδες θα πρέπει να βρίσκονται σε τακτική ιατρική παρακολούθηση, έτσι ώστε αν ήθελε εμφανιστεί καρκίνος στο στομάχι τους, αυτός να ανακαλυφθεί έγκαιρα.
Το ίδιο ισχύει και για τα άτομα με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό.
Πρόληψη
Χωρίς να υπάρχει βεβαιότητα σ’ ότι αφορά τους παράγοντες που ευνοούν την καρκινογένεση, η λήψη ορισμένων μέτρων φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει, με βάση τις υπάρχουσες παρατηρήσεις, στο να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου του στομάχου.
Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν είναι:
Η αποφυγή κατανάλωσης συχνά και μεγάλων ποσοτήτων παστών και τουρσιών. Το ίδιο ισχύει και για τα καπνιστά και για τα πολύ αλατισμένα φαγητά.
Χρησιμοποίηση του ψυγείου (της κατάψυξης) για τη συντήρηση των τροφίμων.
Κατανάλωση φρέσκων φρούτων, λαχανικών και χόρτων.
Μετριασμός του καπνίσματος και του οινοπνεύματος (σύσταση που κάνουν όλες οι μεγάλες αντικαρκινικές οργανώσεις, χωρίς είναι η αλήθεια να έχει αποδειχτεί η ίδια ισχυρή καρκινογόνος δράση τους στο στομάχι, όπως συμβαίνει σ’ άλλα όργανα)
Αποφυγή της παχυσαρκίας και τακτική γυμναστική
Βιολογική συμπεριφορά και θεραπευτικές δυνατότητες
Ο καρκίνος του στομάχου δίνει μεταστάσεις τόσο στους λεμφαδένες, όσο και σε άλλα όργανα, γειτονικά ή απομακρυσμένα.
Κατά τη χειρουργική θεραπεία, που παραμένει η κύρια αντιμετώπιση της νόσου, αφαιρούνται και οι λεμφαδένες γύρω από το στόμαχο. Όσοι περισσότεροι αδένες βρεθούν διηθημένοι από καρκίνο, τόσο περισσότερο δυσμενής είναι η πρόγνωση των ασθενών.
Δυστυχώς, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή του κεφαλαίου, η πρόγνωση του καρκίνου του στομάχου δεν έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Η καθυστερημένη προσέλευση στο γιατρό, αλλά και βιολογικοί παράγοντες του ίδιου του όγκου αποτελούν τις αιτίες γι’ αυτή την εξέλιξη.
Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία αποτελούν συμπληρωματικές της εγχείρησης αγωγές, χωρίς να έχουν ως σήμερα προσφέρει σκευάσματα ή τεχνικές που να βελτιώσουν ουσιαστικά τη πρόγνωση των ασθενών.
Ευάγγελος Φιλόπουλος
Ο Ευάγγελος Φιλόπουλος είναι Χειρουργός, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας,
p
πηγη
http://www.cancer-society.gr/