Παρ όλο που ο καρκίνος του μαστού θεωρείται γυναικεία πάθηση αυτό δεν εμποδίζει την ανάπτυξη του και στον άνδρα. Η συχνότητα εμφάνισης του είναι 1 με 2 άνδρες σε κάθε 200 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, δηλ. 0.5-1%. Δυστυχώς οι άνδρες δεν γνωρίζουν ότι και αυτοί μπορεί να πάθουν καρκίνο στον μαστό και έτσι η προσέλευση στον ιατρό γίνεται με καθυστέρηση και καμία φορά με σημαντική καθυστέρηση.
Γι’ αυτό και η έκβαση του έχει χειρότερη πρόγνωση, επειδή ακριβώς καθυστερεί η διάγνωση, αφού ασθενείς και ιατροί δεν τον σκέφτονται εύκολα. Ακόμη δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τομεγέθους του μαστού στον άνδρα είναι πολύ μικρότερο από αυτό της γυναίκας και γι’ αυτό μπορούμε να έχουμε πιο εύκολη διήθηση του δέρματος ή του μυός που βρίσκεται πίσω από τον μαστό και ονομάζεται μείζων θωρακικός, με αποτέλεσμα τη διευκόλυνση των μεταστάσεων.
Τα τελευταία χρόνια οι ιατροί στον Καναδά κάνουν εκστρατείες και προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τους άνδρες, σχετικά με την πιθανότητα ότι μπορεί να νοσήσουν και αυτοί και να περάσουν το μήνυμα για την αξία της έγκαιρης διάγνωσης, προτρέποντας τους να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο σε περίπτωση που διαπιστώσουν οποιαδήποτε ενόχληση στον μαστό τους.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία και την Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας το 2002, 1600 άνδρες στην Αμερική ανέπτυξαν καρκίνο στον μαστό και τον ίδιο χρόνο 400 άνδρες πέθαναν από καρκίνο του μαστού.
Επιδημιολογικά στοιχεία
Η αιτιολογία της εμφάνισης καρκίνου του μαστού στον άνδρα δεν έχει ακόμα πλήρως κατανοηθεί. Υπάρχουν όμως άνδρες που παρουσιάζουν παράγοντες με μεγαλύτερη επικινδυνότητα ν’ αναπτύξουν καρκίνο στον μαστό και ως τέτοιοι αναφέρονται:
* Η ηλικία. Είναι πιο συχνός στις ηλικίες μεταξύ 50 έως 75 ετών.
* Η εθνικότητα. Μεγαλύτερη συχνότητα παρουσιάζουν οι άνδρες της μαύρης φυλής και ακόμα μεγαλύτερη οι άνδρες της Εβραϊκής φυλής Ασκενάζι, σε αντίθεση με τις γυναίκες που οι λευκές παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα.
* Το οικογενειακό ιστορικό και ιδιαίτερα η ύπαρξη μετάλλαξης στο γονίδιο BRCA 1 & BRCA 2 στον άνδρα, 12πλασιάζει τη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Δηλ. το ποσοστό εμφάνισης της νόσου αυξάνει από 0,5 – 1 % και φθάνει στο 6 -12%. Η μετάλλαξη στα γονίδια αυτά κληρονομείται στους απογόνους και από το αρσενικό μέλος της οικογένειας.
Έτσι η ανάπτυξή του καρκίνου του μαστού είναι συχνότερη σε άνδρες που έχουν:
* Άτομα στο στενό συγγενικό τους περιβάλλον (άνδρες ή γυναίκες) με καρκίνο του μαστού.
*Στενή συγγενή με αμφοτερόπλευρο καρκίνο του μαστού
*Συγγενή με ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε ηλικία < 40ετών
*Μέλη της οικογένειας με καρκίνο των ωοθηκών ή και του παχέως εντέρου ή του ενδομητρίου.
*Η υψηλή κοινωνικό-οικονομική κατάσταση(είναι συχνότερος σε αποφοίτους Πανεπιστημιακών Σχολών)
*Άνδρες με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα (συνοδός πάθηση ή εξωγενής φαρμακευτική δράση) εμφανίζουν γυναικομαστία,
*Άνδρες που εμφανίζουν διάφορα Σύνδρομα, όπως το Σύνδρομο Klinefelter, ή βουβωνοκήλη με κρυψορχία
*Μειωμένη στάθμη τεστοστερόνης, αυξημένη δράση οιστρογόνων που επιτρέπει την αύξηση του μαζικού αδένα. Οι άνδρες αυτοί εμφανίζουν 20 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Τέλος
*Άνδρες που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία κατά τη νεαρή τους ηλικία.
Κλινική εικόνα –Συμπτώματα
Οι άνδρες δυστυχώς στην πλειοψηφία τους αντιλαμβάνονται τον καρκίνο στον μαστό τους, σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Αυτό είναι ίσως λίγο οξύμωρο, διότι λόγω της κατασκευής του ανδρικού μαστού, η ψηλάφηση του είναι πολύ πιο εύκολη από αυτή του γυναικείου. Οι άνδρες όμως επαναπαύονται όταν διαπιστώσουν κάτι ψηλαφητό στον μαστό τους, ακριβώς επειδή είναι άνδρες και αγνοούν την ύπαρξη καρκίνου του μαστού στους άνδρες. Έχοντας εις επί μετρόν την εμπειρία της παροδικής εφηβικής γυναικομαστίας με ψηλαφητό μόρφωμα σ’ αυτήν την ηλικία, εκλαμβάνουν και την περίπτωση του ογκιδίου που εμφανίζεται σε προχωρημένη ηλικία, ότι θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε καλόηθες μόρφωμα το οποίο θα εξαφανιστεί από μόνο του όπως και αυτό στην εφηβεία.
Τα πλέον συχνά συμπτώματα τα οποία μπορούν να διαπιστώσουν οι άνδρες στον μαστό τους είναι:
• Ένα ανώδυνο ψηλαφητό ογκίδιο συνήθως κάτω από την περιοχή της θηλής και της θηλαίας άλω
• Αλλαγή στο μέγεθος του ενός μαστού
• Αλλαγή στο σχήμα του ενός μαστού
• Εξέλκωση του δέρματος του μαστού
• Έκκριμα από τη θηλή του μαστού
• Εισολκή της θηλής
• Εξάνθημα
• Ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες
Οι ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες μπορεί να αποτελούν την μοναδική κλινική εκδήλωση ενός καρκίνου του μαστού.
Διαγνωστική προσέγγιση
Όταν προσέλθει σε μας άνδρας με ένα από τα προηγουμένως αναφερθέντα συμπτώματα-ευρήματα ξεκινάμε τη διαγνωστική μας προσέγγιση. Αυτή αρχίζει με τη λήψη ενός ιστορικού, όπου γίνεται λεπτομερής καταγραφή του ατομικού και κληρονομικού ιστορικού καθώς και των συμπτωμάτων, που παρουσιάζει ο ασθενής. Χωρίς τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού δεν είναι δυνατόν να γίνει σωστή εκτίμηση της επικινδυνότητας την οποία διατρέχει ο ασθενής ευθύς εξ αρχής.
Στη συνέχεια προβαίνουμε στην κλινική του εξέταση, η οποία αρχίζει με την επισκόπηση των μαστών και ακολουθεί η ψηλάφηση. Όλα τα ευρήματα καταγράφονται στο ιστορικό του ασθενούς. Η κλινική εξέταση θα πρέπει να συμπληρωθεί με άλλες εξετάσεις όπως:
• Μαστογραφία
• Υπερηχογράφημα μαστών
• Παρακέντηση με λεπτή βελόνα και
• Κυτταρολογική εξέταση.
Εάν από τις εξετάσεις διαπιστωθεί καρκίνος του μαστού, τότε ο ασθενής υποβάλλεται σε συμπληρωματικό προεγχειρητικό έλεγχο ο οποίος περιλαμβάνει:
• Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας
• Αξονική τομογραφία θώρακος και μεσοθωρακίου.
• Σπινθηρογράφημα οστών με γ- camera
• Προεγχειρητικό αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο μαζί με τους καρκινικούς δείκτες.
Από τη στιγμή που ο προεγχειρητικός έλεγχος είναι αρνητικός γίνεται η Σταδιοποίηση της νόσου και προβαίνουμε προς την κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η εκλογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης βασίζεται στη σταδιοποίηση της νόσου.
Η σταδιοποίηση στον άνδρα γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και στη γυναίκα. Εφόσον η νόσος Σταδιοποιηθεί και η περίπτωση είναι χειρουργήσιμη, προβαίνουμε στην χειρουργική επέμβαση. Η πιο συχνή χειρουργική θεραπευτική αντιμετώπιση στον άνδρα είναι η μαστεκτομή, επειδή το μικρό μέγεθος του ανδρικού μαστού δεν επιτρέπει σωστή από ογκολογικής άποψης επέμβαση. Η μαστεκτομή θα ολοκληρωθεί με την αφαίρεση λεμφαδένων της μασχάλης. Ανάλογα με την κατάσταση των λεμφαδένων, έχουμε σήμερα τη δυνατότητα σε αρχικά Στάδια της νόσου, οι εξειδικευμένοι Χειρουργοί –Μαστολόγοι που εργάζονται σε οργανωμένα Θεραπευτικά Ιδρύματα, να μην αφαιρέσουμε ευθύς εξ αρχής όλους τους λεμφαδένες της μασχάλης, αλλά μόνον τον λεγόμενο λεμφαδένα φρουρό, αφού τον έχουμε εντοπίσει με συγκεκριμένο τρόπο προ-εγχειρητικά. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επεμβάσεως εντοπίζουμε στο χειρουργικό μας πλέον πεδίο τον λεμφαδένα φρουρό, τον αφαιρούμε και τον στέλνουμε για τα ταχεία βιοψία.
Εάν η ταχεία βιοψία αποβεί αρνητική, δεν προχωρούμε σε αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης. Εάν η απάντηση από την ταχεία βιοψία του λεμφαδένα φρουρού έρθει θετική, τότε προχωρούμε σε αφαίρεση των υπολοίπων λεμφαδένων της μασχάλης. Για την διενέργεια της μεθόδου του λεμφαδένα φρουρού, εκτός από την εξειδίκευση του Χειρουργού, χρειάζεται και εξειδίκευση του Παθολογοανατόμου στο θέμα αυτό.
Η περαιτέρω θεραπευτική αγωγή βασίζεται στη μετεγχειρητική εκτίμηση του Σταδίου της νόσου, την ηλικία του ασθενούς και τους προγνωστικούς παράγοντες που θα διαπιστωθούν από την ιστολογική εξέταση της μαστεκτομής και των λεμφαδένων.
Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να συμπληρωθεί με
Χημειοθεραπεία, Ακτινοθεραπεία ή Ορμονοθεραπεία
Δρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα
ε Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μιου Αθηνών
Γυναικολόγος – Χειρουργός- Μαστολόγος Ογκολόγος
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας
Εθνικός Εκπρόσωπος της Ελλάδας για τον καρκίνο και τα Κέντρα Μαστού στην Ε.Ε
Ενεργό Μέλος του Συνδυασμού «Έλληνες Ευρωπαίοι Πολίτες»