ΧΩΡΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Το διαζύγιο θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα στρεσσογόνα γεγονότα στη ζωή μίας οικογένειας, με δυνητικά σοβαρές συνέπειες στη ψυχολογική εξέλιξη και προσαρμογή των παιδιών. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ραγδαία αύξηση των διαζυγίων, ιδίως στις προηγμένες χώρες, με αποτέλεσμα να είναι αναγκαία η διερεύνηση των συνεπειών στα παιδιά και η προώθηση κατάλληλων τρόπων αντιμετώπισης. Πολλά παιδιά καταφέρνουν και ξεπερνούν αυτή την στρεσσογόνο εμπειρία, ωστόσο ένας αρκετά μεγάλος αριθμός βιώνει με επώδυνο τρόπο τουλάχιστον κάποια φάση αυτής της κατάστασης.
Αρχικά το διαζύγιο θεωρούνταν μία μορφή πένθους, διότι το παιδί καλείται να αντιμετωπίσει την απώλεια της οικογένειάς του με την αρχική μορφή της. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι το πένθος είναι ένα από τα πολλά επώδυνα συναισθήματα που χαρακτηρίζουν ένα διαζύγιο.
Η επίδραση του χωρισμού των γονέων στα παιδιά είναι μεγάλη. Οι σύγχρονες έρευνες όμως υπογραμμίζουν τη σημαντικότητα της καλής επικοινωνίας και των δύο γονέων καθώς και της συνεργασίας για τη διαπαιδαγώγηση τους με στόχο την καλύτερη προσαρμογή τους.
Οι ψυχολογικές αντιδράσεις του ενήλικα μετά το διαζύγιο σύμφωνα με τον Wiseman (1975) είναι οι εξής:
Άρνηση
Κατάθλιψη
Θυμός
Επαναπροσδιορισμός του τρόπου ζωής και του εγώ
Αποδοχή και καινούριο επίπεδο λειτουργίας
Ο τρόπος αντίδρασης των γονέων εξαρτάται από την προσωπικότητά τους, από την προϋπάρχουσα σχέση μεταξύ τους, από την στάση και την πίεση του κοινωνικού περίγυρου, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως τα χρόνια που επένδυσαν στο γάμο, η ηλικία του γονέα στο διαζύγιο κ.ά
Από τη μελέτη της Hetherington και συν. (1978, 1982) προκύπτει ότι:
Στους πρώτους μήνες αμέσως μετά το διαζύγιο οι σχέσεις των γονέων είναι συγκρουσιακές, ενώ η σύγκρουση αυτή μπορεί να διαιωνίζονταν για πολλά χρόνια
Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου μετά το διαζύγιο, τους γονείς χαρακτηρίζουν έντονα συναισθήματα θλίψης, άγχους, θυμού και ανεπάρκειας. Στο τέλος του πρώτου χρόνου συνήθως και οι άντρες και οι γυναίκες εξέφραζαν την επιθυμία για μια στενή και σταθερή σχέση
Κατά το δεύτερο χρόνο μετά το διαζύγιο οι περισσότεροι γονείς αποκτούσαν μεγαλύτερο έλεγχο της ζωής τους και οι γονεϊκές πρακτικές βελτιώνονταν
Οι ψυχολογικές αντιδράσεις των παιδιών εξαρτώνται από την ηλικία των παιδιών κατά το διαζύγιο:
Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας αρχικά αντιδρούν με δάκρυα και θυμό, με στάδια έντονης σιωπής, σε σημείο αδιαφορίας. Συχνά οδηγούνται σε λανθασμένες ερμηνείες για τις αιτίες του διαζυγίου, λόγω του ότι γνωστικά δεν μπορούν να κατανοήσουν ακόμη αρκετά πράγματα και θεωρούν υπεύθυνο τον εαυτό τους. Κάποια από τα συνήθη συμπτώματα είναι διαταραχές στον ύπνο, στο φαγητό, συχνό κλάμα, επιθετικότητα, παλινδρόμηση σε προηγούμενες συμπεριφορές, έντονο άγχος και ευερεθιστότητα και αυξημένη προσκόλληση στον ένα γονέα.
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν θλίψη και έντονο θυμό, ιδιαίτερα για το γονέα που «φεύγει». Συχνά αισθάνονται το διαζύγιο σαν μια απόρριψη προς το πρόσωπό τους και εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολίες στη μάθηση. Συχνά, προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή των γονιών και να προσπαθήσουν να «επανενώσουν» την οικογένεια, μπορεί να καταφύγουν σε προπαραβατικές συμπεριφορές (κλοπές, ψέμματα). Μπορεί ακόμη να προκύψουν δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και γενικότερα με τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Παρατηρούνται συχνά σωματικά ενοχλήματα (κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη). Επίσης, παρατηρείται μεγαλύτερη διάρκεια των συμπτωμάτων στα αγόρια, αδυναμία συγκέντρωσης και διαταραχές στη συμπεριφορά.
Οι έφηβοι εμφανίζουν συχνά έντονα συμπτώματα κατάθλιψης, όπως θλίψη, ευερεθιστότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολίες στη συγκέντρωση. Κάποιες φορές επίσης δυσκολίες στον ύπνο και τη διατροφή, σωματικά ενοχλήματα, παραπτωματικότητα. Δίνουν την εντύπωση ότι απομακρύνονται από την οικογενειακή ζωή και καταφεύγουν σε φίλους, προσπαθώντας να βρουν νόημα στη δική τους, περισσότερο αυτόνομη από τις συγκρούσεις των μεγάλων, ζωή.
Οδηγίες για τους γονείς
– Μην κρύψετε την αλήθεια από το παιδί. Ανακοινώστε την και οι δύο μαζί, μην τα αιφνιδιάζετε
– Ενθαρρύνετε τα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να κάνουν ερωτήσεις και απαντήστε με ειλικρίνεια και ευαισθησία
– Μην κρύψετε τα δικά σας αισθήματα
– Ενημερώστε το σχολείο του
– Μην κατηγορείτε τον άλλο γονέα, μην παραπονείστε στο παιδί για τον πρώην σύντροφό σας
– Διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα έχει επαφή και με τους δύο γονείς, οι οποίοι θα το αγαπούν πάντα και δεν πρόκειται να το εγκαταλείψουν
– Μην καταφεύγετε σε υλικά ανταλλάγματα
– Προσπαθήστε να μη συμπεριφέρεστε στο παιδί σαν να είναι μεγάλο. Δεν είναι αρμόδιο να σηκώσει και το δικό σας βάρος. Πρέπει να του δοθεί χρόνος για να διαχειριστεί τις δικές του δυσκολίες και εσείς να βοηθηθείτε να αντιμετωπίσετε τις δικές σας
– Απευθυνθείτε στον ειδικό όταν αυτό είναι χρήσιμο για την καλύτερη ένταξη του παιδιού και του εαυτού σας. Η προσαρμογή του παιδιού στη νέα κατάσταση απαιτεί χρόνο και μπορεί να διαρκέσει πάνω από δύο χρόνια
Συμβουλές για τους ίδιους
– Φροντίστε τον εαυτό σας
– Επιτρέψτε στον εαυτό σας ν’αντιδράσει, είναι φυσιολογικό
– Αφήστε πίσω το παρελθόν
– Γνωρίστε τον εαυτό σας καλύτερα
– Κατανοήστε τη νέα πραγματικότητα
– Διδαχτείτε από το παρελθόν σας
Χρήσιμα links
www.epsype.gr
www.specialeducation.gr
http://dikepsy.gr/